Το 1998, ένας εβραίος παπάς του Beverly Hills ονόματι Yaacov Deyo σκέφτηκε να βοηθήσει τους αζευγάρωτους άνδρες και γυναίκες της συναγωγής του να βρουν ταίρι με έναν απλό τρόπο. Τους συγκέντρωσε όλους σ’ ένα χώρο και τους έβαλε να κάνουν μεταξύ τους γρήγορα ραντεβού. Τα άτομα δεν ήταν λίγα και ο ραβίνος έπρεπε να ορίσει πόσο χρόνο έπρεπε να διαρκούν οι μεταξύ τους συζητήσεις. Αυτό δεν ήταν και τόσο δύσκολο. Ο Θεός έπλασε τον κόσμο σε επτά μέρες, η εβδομάδα έχει επτά μέρες, και άρα τα ραντεβού έπρεπε να διαρκούν επτά λεπτά. Η ιδέα δεν άργησε να γίνει γνωστή στα γραφεία γνωριμιών που την βρήκαν πολύ ενδιαφέρουσα ενώ ο Deyo την κατοχύρωσε με το σήμα «SpeedDating», κυκλοφόρησε ένα ομώνυμο βιβλίο και η γυναίκα του άρχισε να παραδίδει μαθήματα της μεθόδου. Μέσα σε δύο χρόνια τα ταχυραντεβού απογειώθηκαν στις HΠΑ.
Τα γρήγορα ραντεβού γίνονται ως εξής: Είκοσι-τριάντα γυναίκες κάθονται σε τραπέζια και άλλοι τόσοι άνδρες κάθονται απέναντί τους. Μιλάνε 2-7 λεπτά μεταξύ τους. Το πόσο ακριβώς ορίζεται από αυτόν που οργανώνει την εκδήλωση. Όσο ποιο νεαρά είναι τα άτομα τόσο λιγότερο χρόνο χρειάζονται για να καταλάβουν αν ο απέναντι τους κάνει. Ο χρόνος δεν πρέπει να είναι μεγάλος διότι αν κάποιοι με την πρώτη ματιά απωθούνται και υποχρεωθούν να καθίσουν μαζί πάνω από επτά λεπτά τους φαίνεται αιώνας. Όταν περάσει ο χρόνος που ορίστηκε, οι διοργανωτές χτυπούν ένα καμπανάκι ή ένα ποτήρι κι αυτό σημαίνει ότι οι άνδρες πρέπει να σηκωθούν από την καρέκλα τους και να μετακινηθούν στην επόμενη γυναίκα. Στο τέλος, οι συμμετέχοντες υποβάλλουν μια λίστα με το ποιον ή ποια θα ήθελαν να έχουν περαιτέρω συνάντηση, και αν υπάρχει ταίριασμα, οι διοργανωτές δίνουν τα αντίστοιχα email για να συνεχίσουν τη γνωριμία μόνοι τους. Το κόστος της συμμετοχής στο ταχυραντεβού ποικίλει αλλά κατά μέσο όρο είναι 35-40 δολ. στις ΗΠΑ ή ευρώ για την Ελλάδα. Οι διοργανωτές βρίσκονται εύκολα στο ίντερνετ.
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς γιατί τα ταχυραντεβού κέρδισαν έδαφος. Όταν κάποιος κάνει ένα παραδοσιακό ραντεβού βγαίνοντας για καφέ ή ποτό, προσπαθεί να απαντήσει στο εξής ερώτημα: Θέλω να ξαναδώ αυτό το άτομο; Για να δώσει απάντηση δεν χρειάζεται να ξοδέψει ολόκληρο το βράδυ. Οι ψυχολόγοι λένε ότι τις περισσότερες φορές φτάνουν δύο λεπτά γι’ αυτή την απόφαση και μερικές φορές αρκεί απλώς μια ματιά. Φαίνεται μάλιστα πως οι γυναίκες καταλαβαίνουν πιο γρήγορα από τους άντρες. Σύμφωνα με μια μελέτη σκοτσέζων ψυχολόγων που έγινε το 2006, οι περισσότερες γυναίκες χρειάζονται 30 δευτερόλεπτα για ν’ αποφασίσουν και οι άνδρες λίγο παραπάνω. Γιατί λοιπόν κάποιος να φλυαρεί νευρικά δύο ώρες αν έχει ήδη αποφασίσει ότι ο άλλος δεν του κάνει; O γρήγορος τρόπος γνωριμίας έχει και ένα άλλο φανερό πλεονέκτημα. Μέσα σε μια βραδιά μπορεί κανείς να γνωρίσει 20-30 ανθρώπους που όλοι έχουν τον ίδιο σκοπό.
Το speed date απευθύνεται σε όλους αλλά κυρίως στους πολυάσχολους. Όσοι οργανώνουν τα ραντεβού έχουν αντιληφθεί ότι υπάρχει πολύς κόσμος που μπορεί να έχει επιτυχία στη δουλειά του και πολλές φιλοδοξίες για το μέλλον αλλά δεν έχει ιδέα πως να βρει το κατάλληλο πρόσωπο με το οποίο θα περάσει τη ζωή του. Η μόδα των ραντεβού ξεκίνησε στις ΗΠΑ μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο όταν παρατηρήθηκε έλλειψη ανδρών αλλά η πρόθεση τότε ήταν αποκλειστικά ο γάμος. Το 47% των αμερικανίδων εκείνη την εποχή παντρεύονταν κάτω από την ηλικία των 19 ετών. Η τάση να παντρεύονται νωρίς συνεχίστηκε και πολλοί γάμοι γίνονταν στα κολέγια αλλά τα πράγματα άρχισαν σιγά-σιγά ν’ αλλάζουν. Ήρθε η σεξουαλική απελευθέρωση και μαζί της τα αυξημένα διαζύγια. Σήμερα οι αμερικανίδες αλλά και οι ευρωπαίες δεν παντρεύονται γρήγορα άλλωστε έχουν μπροστά τους σπουδές και καριέρα. Δεν είναι λοιπόν τυχαίο που άνθισαν οι γνωριμίες στο Ιντερνετ. Σύμφωνα με την αναλύτρια Carolyn ClarkNielsen/NetRatings, που παρακολουθεί την κίνηση στο ίντερνετ, ένας στους 10 μεταξύ των 128,8 εκατομμυρίων αμερικανών χρηστών ασχολείται λίγο ή πολύ με τις ον λάιν γνωριμίες. Τα site γνωριμιών είναι από τα λίγα κερδοφόρα επιχειρηματικά μοντέλα στο ίντερνετ. Όμως ο ηλεκτρονικός τρόπος έχει σοβαρά μειονεκτήματα. Κανείς δεν ξέρει αν οι φωτογραφίες που βλέπει στην οθόνη του υπολογιστή αποδίδουν την πραγματικότητα. Και φυσικά ποιος έχει όρεξη να ψάχνει ανάμεσα στις χιλιάδες αγγελίες αν δεν έχει χρόνο για σκότωμα; Πολλοί λοιπόν σκέφτηκαν ότι είναι καλύτερα να γυρίσουν στις γνωριμίες που προσφέρονται πρόσωπο με πρόσωπο. της εταιρείας
Οι γυναίκες συμμετέχουν στα speed date πιο πρόθυμα από τους άντρες. Στα τέλη του περασμένου Ιανουαρίου, ένα γραφείο του Λονδίνου αποφάσισε να κάνει το μεγαλύτερο speed date στον κόσμο συγκεντρώνοντας 3,000 άτομα μέσα σε δύο βραδιές και έδωσε στην εκδήλωση το όνομα “Χημεία”. Οι διοργανωτές εξεπλάγησαν με την ταχύτητα που έκλεισαν οι γυναικείες θέσεις. Σύμφωνα με το γραφείο Speeddater, το μεγαλύτερο στο Λονδίνο, η συχνότητα των γυναικών είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερη. Μερικοί λένε ότι οφείλεται στην λειψανδρία αλλά φαίνεται πως οι γυναίκες έχουν επηρεαστεί από διάφορα σήριαλ στην τηλεόραση όπου το speed date έχει παρουσιαστεί ως ένας μοντέρνος τρόπος γνωριμιών. Σ’ ένα επεισόδιο του Sex and the Sity, η Αμάντα, η δικηγόρος της παρέας, αποφασίζει να διοργανώσει ένα speed date. Πάντως, ο πιο πιθανός λόγος που οι γυναίκες δείχνουν μεγαλύτερη προθυμία είναι εξαιτίας του φαινομένου της γυναικοπαρέας. Αποφασίζουν ομαδικά ρίχνοντας η μία την ιδέα στην άλλη και όλες μαζί κλείνουν θέση για να σχολιάσουν από κοινού τους άνδρες. «Καλέ, γραφτήκαμε σ’ ένα speed date, θάρθεις κι εσύ που είσαι παντρεμένη;».
Εννοείται ότι το speed date δεν μπορεί να υποκαταστήσει τον παραδοσιακό τρόπο γνωριμιών, μέσω των κοινωνικών σχέσεων, της δουλειάς, της οικογένειας ή της θρησκείας. Κι ασφαλώς έχει τα μειονεκτήματά του. Την περασμένη γιορτή του Αγίου Βαλεντίνου, το University of Indiana διεξήγαγε μια βραδιά speed date για 30 φοιτητές και 34 φοιτήτριες των μεταπτυχιακών τμημάτων του. Ο χρόνος των ραντεβού ορίστηκε στα δύο λεπτά και η εκδήλωσε κράτησε πάνω από τρεις ώρες. Μια από τις συμμετέχουσες είπε: «Η ιδέα είναι καταπληκτική αλλά μετά από τρεις ώρες ο λαιμός μου στέγνωσε και αισθάνομαι έτοιμη να καταρρεύσω». Κάποιος άλλος είπε ότι μετά τις πέντε πρώτες συνομιλίες ο ενθουσιασμός του εξανεμίστηκε. Το πρόβλημα είναι ότι μέσα σε δύο λεπτά όλοι κάνουν τις ίδιες ερωτήσεις. «Πώς περνάτε τον ελεύθερο χρόνο σας;». «Τι χόμπι έχετε;». «Σας αρέσουν τα ταξίδια». «Ποιες ταινίες βλέπεις;». Τριάντα φορές αυτές οι ερωτήσεις σπάνε τα νεύρα των συμμετεχόντων, γι’ αυτό σε μεγαλύτερες ηλικίες οι διοργανωτές δίνουν περισσότερο χρόνο ώστε να αποκαλυφθεί ένας πιο διεισδυτικός λόγος.
Αυτοί που έχουν μελετήσει τα speed date λένε ότι αν διάλογος περιστραφεί γύρω από τις ταινίες, σπάνια καταλήγει σε επιθυμία για ζευγάρωμα διότι δημιουργείται μια υπόγεια αντιπαράθεση. «Ποια είναι η αγαπημένος σου ηθοποιός;». «O Γούντυ Άλλεν». «Ο δικός σου;». «O Άρλνοντ Σβαρτσενέγκερ». Προφανώς, ένας τέτοιος διάλογος δεν καταλήγει σε αμοιβαία συμπάθεια. Αντίθετα, οι συζητήσεις γύρω από τα ταξίδια, για ένα ανεξήγητο λόγο ευνοούν το ζευγάρωμα ακόμα και σε περίπτωση διαφωνίας. «Το καλοκαίρι πήγα στη Θάσο και πέρασα καταπληκτικά». «Καλέ, κι εγώ πήγα πρόπερσι και μ’ έπιασε αλλεργικό σοκ, παρά λίγο να πεθάνω».
Ένα μειονέκτημα του speed date είναι ότι πρέπει να έχει κανείς γερό στομάχι. Αν μια γυναίκα μιλήσει με 30 άνδρες και κανείς δεν την επιλέξει, είναι δυνατόν την άλλη μέρα να βρεθεί στα όρια της νευρικής κρίσης. Το speed date είναι σαν μια αγορά όπου πουλάει κανείς τον εαυτό του κι αν δεν βρίσκεται αγοραστής επέρχεται ένα σοκ. Υπάρχουν άνθρωποι που προίστανται άλλων στην δουλειά θεωρώντας ότι υπερέχουν σε επικοινωνιακές επιδεξιότητες αλλά και για αυτούς το speed date μπορεί να είναι μια ολέθρια εμπειρία.
Αυτός ο τρόπος γνωριμιών έχει προκαλέσει το ενδιαφέρον των ψυχολόγων που εξετάζουν τα κριτήρια με τα οποία επιλέγεται ο πιθανός σύντροφος. Ορισμένοι ψυχολόγοι πιστεύουν ότι οι άνθρωποι προσπαθούν να διαλέξουν αυτόν που αντικειμενικά είναι ο καλύτερος. Άλλοι πιστεύουν ότι διαλέγουν αυτόν που τους ταιριάζει και έχουν περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας. Πρόκειται βέβαια για ένα περίπλοκο θέμα. Είναι γνωστό ότι όλοι οι άνθρωποι προτιμούν να ζουν σε ευρύχωρα σπίτια αλλά ο καθένας έχει αυτό που μπορεί σύμφωνα με την οικονομική του κατάσταση. Κατά ανάλογο τρόπο, όλοι οι άνθρωποι συμφωνούν για το ποιος είναι ο πιο επιθυμητός σύντροφος αλλά τελικά έχουν αυτόν που μπορούν. Ποιο είναι λοιπόν το κριτήριο επιλογής στα speed date;
Ο Robert Kurzban, βοηθός καθηγητή στο τμήμα ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Πεννσυλβάνια και ο Jason Weeden που έψαχνε θέμα για το διδακτορικό του στη ψυχολογία, αποφάσισαν να ελέγξουν τα στοιχεία 10,526 συμμετεχόντων στα ταχυραντεβού του αμερικανικού γραφείου HurryDate για να βρουν πως επιλέγουν οι άνθρωποι σ’ αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο γνωριμίας. Η μέση ηλικία των ανδρών ήταν 33,8 έτη, των γυναικών 31,4 έτη και η μελέτη δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Evolution and Human Behavior. Το συμπέρασμα ήταν ότι τα κριτήρια δεν είναι ακριβώς ίδια μ’ αυτά που υπάρχουν στις κανονικές συνθήκες όπου έχει βρεθεί ότι οι άνδρες προσελκύονται κυρίως από την εμφάνιση και οι γυναίκες από την επιτυχία. Στα ταχυραντεβού η εμφάνιση παίζει τον πρώτο ρόλο και στα δύο φύλλα. Άλλα κριτήρια, όπως η επαγγελματική επιτυχία, η καταξίωση, το κάπνισμα, ή η θρησκεία παίζουν πολύ δεύτερο ρόλο. Βέβαια, η ανάλυση των στοιχείων έδειξε ότι υπάρχει μια τάση ζευγαρώματος μεταξύ των πιο επιθυμητών γυναικών και των πιο πλούσιων ανδρών. Οι ερευνητές πάντως κατέληξαν ότι αυτό συμβαίνει όχι επειδή οι όμορφες γυναίκες επιλέγουν πλούσιους άνδρες αλλά επειδή οι πλούσιοι άνδρες περιορίζουν τις επιλογές τους στις όμορφες γυναίκες. Για τους άντρες, καλή εμφάνιση σημαίνει ελκυστική παρουσία και αδύνατο σώμα ενώ για τις γυναίκες η έννοια είναι πιο γενική και αφηρημένη. Οι άνδρες προσελκύονται γρήγορα όταν καταλαβαίνουν ότι μια γυναίκα είναι σεξουαλικά έμπειρη ενώ οι γυναίκες είναι πιο επιλεκτικές. Μια γυναίκα μέσης εμφάνισης επιλέγεται από το 49% των ανδρών ενώ ένας άνδρας από το 34% των γυναικών.
Τελικά στα ταχυραντεβού επιλέγονται περίπου τα ίδια άτομα. Από αυτό οι ερευνητές κατέληξαν ότι η επιλογή γίνεται με αντικειμενικά κριτήρια και όχι ανάλογα με το τι ταιριάζει στον καθένα. Βέβαια, όταν κάποιος έχει επίγνωση ότι ο ίδιος δεν έχει την μεγαλύτερη αξία σ’ αυτήν την αγορά, διευρύνει τις επιλογές του. Μια υπέρβαρη γυναίκα λέει ναι σε περισσότερους άνδρες ενώ μια ελκυστική σε πολύ λίγους. Οι ερευνητές παρατήρησαν επίσης ότι οι άνδρες ευρωπαϊκής καταγωγής ασκούν μια περίεργη γοητεία στις αμερικανίδες. Τελικά ο Kurzban δήλωσε υποστηρίζοντας τη μελέτη του: «Τα speed dating προσφέρουν σ’ εμάς τους ψυχολόγους κάτι που σπάνια συναντάμε στις έρευνές μας. Μια συστηματική ματιά στην γνήσια συμπεριφορά των ανθρώπων κατά την επιλογή των συντρόφων τους. Σ’ αυτά τα ραντεβού οι άνθρωποι ακολουθούν πιο πολύ την καρδιά τους και τις πραγματικές τους επιθυμίες ξεχνώντας τραπεζικούς λογαριασμούς και άλλα κοινωνικά κριτήρια».
Jan 31, 2009
Μακριά από τις μαργαρίνες που έχουν trans λιπαρά
Στη δεκαετία του 1950 τα ζωικά τρόφιμα είχαν στιγματιστεί επειδή περιέχουν αρκετό κορεσμένο λίπος και χοληστερόλη. Το χειρότερο τρόφιμο θεωρήθηκε το βούτυρο που έχει 61 γρ. κορεσμένο λίπος και 215 mg χοληστερόλη ανά 100 γρ. Ήταν καθαρή ανοησία να αλείφει κάποιος βούτυρο στο ψωμί του αλλά γι’ αυτούς που δεν μπορούσαν να εγκαταλείψουν τη συνήθεια υπήρχαν ευτυχώς οι μαργαρίνες.
Οι μαργαρίνες είναι φυτικά προϊόντα με λίγα κορεσμένα λιπαρά και καθόλου χοληστερόλη, αποτέλεσμα μιας μεθόδου που ανακάλυψε η βιομηχανία τροφίμων για να στερεοποιεί τα φυτικά έλαια, την μερική υδρογόνωση. Όμως κατά τη διαδικασία της στερεοποίησης των φυτικών ελαίων συνέβαινε κάτι περίεργο. Κανονικά, όταν στην αλυσίδα ενός λιπαρού οξέος ενώνονται δύο άνθρακες με διπλό δεσμό, συγκρατούν δύο υδρογόνα που βρίσκονται σε θέση cis, όπως λένε οι χημικοί, που σημαίνει “από την ίδια πλευρά”. Με τη μερική υδρογόνωση, ενδέχεται ένα από τα υδρογόνα ν’ αλλάξει θέση και να βρεθεί απέναντι από το άλλο. Σ’ αυτή την περίπτωση οι χημικοί λένε ότι τα υδρογόνα βρίσκονται σε θέση trans που σημαίνει “από την άλλη πλευρά”. Μια μαργαρίνη που έχει παραχθεί με υδρογόνωση μπορεί να έχει 40-47% ακόρεστα λιπαρά και το 30-40% να είναι trans.
Τα trans λιπαρά υπάρχουν όχι μόνο στις μαργαρίνες αλλά και σε πολλά άλλα επεξεργασμένα προϊόντα. Η βιομηχανία τροφίμων πέρναγε σχεδόν όλα τα έλαια από μια ελαφρά υδρογόνωση πριν το 1985 για να μεγαλώσει τη διάρκεια ζωής τους στο ράφι καθώς ο trans διπλός δεσμός είναι ανθεκτικός. Όμως η μετάθεση των υδρογόνων στο χώρο ίσως έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία. Το 1979, ο “πρύτανης” της βρετανικής καρδιολογίας Τζων ΜακΜίκαελ, έγραψε: «…τα ζωικά λίπη μπορεί να είναι λιγότερο επιβλαβή για τη καρδιά ή τα αγγεία απ’ ότι μερικά φυτικά έλαια που όταν υδρογονώνονται αποτελούν σημαντικό μέρος πολλών μαργαρινών. Η μαζική έκθεση του κοινού σ’ αυτά τα έλαια πρέπει να αποφεύγεται μέχρι να μάθουμε περισσότερα για τα λιπαρά των μαργαρινών» [1].
Όμως οι αρνητικές παρατηρήσεις για τα trans ήταν μεμονωμένες και δεν απασχόλησαν ιδιαίτερα τη διατροφική κοινότητα, ίσως επειδή ήταν ακόρεστα και είχε επικρατήσει η αντίληψη ότι μόνο τα κορεσμένα κάνουν κακό στην καρδιά. Στη δεκαετία του1990 η στάση της διατροφικής κοινότητας απέναντι στις μαργαρίνες και τα trans λιπαρά άρχισε να αλλάζει εξαιτίας μιας ευρωπαϊκής μελέτης.
Το 1990 δύο ολλανδοί ερευνητές, οι Ρόναλντ Μένσινκ και Μάρτιτζ Κατάν, έδωσαν τρεις διαφορετικές δίαιτες σε 34 γυναίκες και 25 άνδρες που ακολούθησαν την κάθε μια τους επί τρεις εβδομάδες. Όταν οι εθελοντές κατανάλωσαν αντί για ελαιόλαδο μια μαργαρίνη με trans λιπαρά, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η κακή χοληστερόλη, η LDL, ανέβηκε 14 mg/dL και η καλή χοληστερόλη, η HDL, έπεσε 7 mg/dL. Όταν το ελαιόλαδο αντικαταστάθηκε με κορεσμένα λίπη, η LDL ανέβηκε περίπου το ίδιο αλλά η HDL δεν έπεσε. Δηλαδή οι μαργαρίνες ήταν χειρότερες από τα κορεσμένα λίπη διότι ανέβαζαν την LDL και έριχναν την HDL ενώ τα κορεσμένα λίπη ανέβαζαν την LDL χωρίς να ρίχνουν την HDL.
Η μελέτη αναστάτωσε την ιατρική κοινότητα και η αμερικανική βιομηχανία μαργαρίνης ζήτησε από το Υπουργείο Γεωργίας να κάνει μια μελέτη που θα επιβεβαίωνε ή τα απέρριπτε το πείραμα των Ολλανδών. Τα αποτελέσματα αναφέρθηκαν το 1992 και το συμπέρασμα ήταν ότι μια διατροφή που περιείχε 10 ή 20 γρ. trans λιπαρά την ημέρα ανεβάζει την LDL χοληστερόλη όσο τα κορεσμένα λίπη. O βασικός ερευνητής της μελέτης Τζόζεφ Τζουντ είπε: «Μέχρι να μάθουμε περισσότερα, μπορούμε να υποθέσουμε ότι κάθε γραμμάριο trans ανεβάζει τη LDL χοληστερόλη περίπου όσο ένα γραμμάριο κορεσμένου λίπους».[2]
Οι καταναλωτές δεν χρειάζονταν περισσότερα για να γυρίσουν τη πλάτη τους στις μαργαρίνες, άλλωστε δεν τις αγόραζαν για την καλύτερη γεύση τους αλλά επειδή υποτίθεται ότι μείωναν τη χοληστερόλη. Οι μαργαρίνες είχαν κερδίσει τον εμπορικό πόλεμο κατά του βουτύρου με διαφημίσεις που έδειχναν καρδιοπαθείς να κάθονται σε ψηλά βουνά και να λένε τι ωραία που αισθάνονται, αλλά αυτές οι εικόνες φάνταζαν τώρα αστείες.
Σύγχυση επικρατούσε στα φαστφουντάδικα που είχαν υιοθετήσει τα ακόρεστα φυτικά έλαια γιατί υποτίθεται πως έκαναν καλό στην καρδιά. Διαφήμιζαν τα φαγητά τους γράφοντας, “Μαγειρεμένα 100% σε φυτικό λάδι”, όμως οι έρευνες αποκάλυπταν ότι ήταν γεμάτα trans. Ένα γεύμα κοτόπουλου McNuggets μαζί με μια μεγάλη μερίδα τηγανητές πατάτες στα McDonald’s βρέθηκε να έχει 19,2 γρ. trans λιπαρά.
Μέχρι το 1993, υπήρχε μια ντουζίνα καθόλου κολακευτικών μελετών για τα trans αλλά όχι το αποφασιστικό χτύπημα. Θα ερχόταν όμως πολύ γρήγορα. Το 1993, ο επιδημιολόγος Γουώλτερ Γουίλλετ του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ μαζί με το συνεργάτη του Αλμπέρτο Αστσέριο έγραψαν ότι κατά συντηρητικούς υπολογισμούς τους, «…περισσότεροι από 30.000 θάνατοι το χρόνο μπορεί να οφείλονται στην κατανάλωση των μερικώς υδρογονωμένων λιπών».[3]
Η συζήτηση γύρω από τα trans κράτησε δύο χρόνια και όλα έδειχναν ότι οι καταναλωτές δεν μπορούσαν να εμπιστεύονται πια εκείνους που τους είχαν συστήσει τις μαργαρίνες. Ο Γουίλλετ εξήγησε το μούδιασμα των συναδέλφων του λέγοντας: «Υπήρχε μεγάλη αντίδραση από την επιστημονική κοινότητα γιατί αρκετοί είχαν κάνει καριέρα λέγοντας στον κόσμο να τρώει μαργαρίνες αντί για βούτυρο».[4] Τελικά, η μία μελέτη μετά την άλλη έβρισκε τα trans αποκρουστικά και το κλίμα άλλαξε εντελώς. Δεν υπήρχε κανείς που να τα υπερασπίζεται ενώ οι ειδικοί που σφυροκοπούσαν τα κορεσμένα επί δεκαετίες χωρίς να πουν λέξη για τα trans, κατηγορούνταν ως σύμμαχοι της βιομηχανίας μαργαρινών.
Εντωμεταξύ, τέθηκε το θέμα της αναγραφής των trans λιπαρών στις ετικέτες των τροφίμων. «Τα trans λιπαρά, τα χειρότερα αλλά λιγότερο γνωστά μέλη της οικογένειας των λιπών, ενεδρεύουν σε πολλές δημοφιλείς μάρκες τροφίμων χωρίς να γνωστοποιούνται στην ετικέτα»[5], έγραφε το 1998 ένα δημοσίευμα της Wall Street Journal.
Οι ετικέτες διαχώριζαν το λίπος σε κορεσμένο και ακόρεστο διότι αυτές οι κατηγορίες είχαν διαφορετική επίδραση στη χοληστερόλη. Τώρα που είχε ανακαλυφθεί ότι τα trans, όχι μόνο ανέβαζαν την LDL αλλά επιπλέον έριχναν την HDL προκαλώντας μεγαλύτερο κακό από τα κορεσμένα, έπρεπε κι αυτά να αναγράφονται ξεχωριστά. Οι ετικέτες αποτελούν τον οδηγό όσων επιχειρούσαν να ρίξουν τη χοληστερόλη μέσω της διατροφής, αλλά αυτοί που απέφευγαν τα κορεσμένα, έπεφταν άθελά τους πάνω στα trans.
Τελικά το 2006, οι αμερικανικές εταιρείες τροφίμων υποχρεώθηκαν να αναφέρουν τα trans στις ετικέτες όταν περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα από 0,5 γρ. ανά προϊόν. Στην Ευρώπη οι καταναλωτές δεν έχουν ακόμα αυτού του είδους την πληροφορία. Σήμερα, πάντως η βιομηχανία τροφίμων έχει κυκλοφορήσει μαργαρίνες που δεν περιέχουν trans αλλά το κοινό δεν είναι ενημερωμένο και αγοράζει ακόμα τις παλιές μαργαρίνες που είναι γεμάτες trans λιπαρά. Αποφύγετε λοιπόν τα προϊόντα που αναγράφουν στην ετικέτα ότι περιέχουν «μερικώς υδρογονωμένα έλαια» ή «τρανς».
[1]McMichael J. Fats and atheroma: an inquest. Br. Med J 1979;l:173-5.
[2] Wootan M, Liebman B. The great trans wreck. Nutrition Health Letter 1993;20(9):10-12.
[3] Willett WC, Ascherio A. Trans fatty acids: Are the effects only marginal? Am J Public Health 1994; 84:722-4.
[4] Severson K, Warner M. America's oil change: Losing Trans Fats; Fat Substitute, Once Praised, Is Pushed Out of the Kitchen. The New York Times. February 13, 2005.
[5] Balu R. Companies' Use of Trans Fat in Foods Begins to Draw Focus of FDA. Wall Street Journal 8 June, 1998.
Οι μαργαρίνες είναι φυτικά προϊόντα με λίγα κορεσμένα λιπαρά και καθόλου χοληστερόλη, αποτέλεσμα μιας μεθόδου που ανακάλυψε η βιομηχανία τροφίμων για να στερεοποιεί τα φυτικά έλαια, την μερική υδρογόνωση. Όμως κατά τη διαδικασία της στερεοποίησης των φυτικών ελαίων συνέβαινε κάτι περίεργο. Κανονικά, όταν στην αλυσίδα ενός λιπαρού οξέος ενώνονται δύο άνθρακες με διπλό δεσμό, συγκρατούν δύο υδρογόνα που βρίσκονται σε θέση cis, όπως λένε οι χημικοί, που σημαίνει “από την ίδια πλευρά”. Με τη μερική υδρογόνωση, ενδέχεται ένα από τα υδρογόνα ν’ αλλάξει θέση και να βρεθεί απέναντι από το άλλο. Σ’ αυτή την περίπτωση οι χημικοί λένε ότι τα υδρογόνα βρίσκονται σε θέση trans που σημαίνει “από την άλλη πλευρά”. Μια μαργαρίνη που έχει παραχθεί με υδρογόνωση μπορεί να έχει 40-47% ακόρεστα λιπαρά και το 30-40% να είναι trans.
Τα trans λιπαρά υπάρχουν όχι μόνο στις μαργαρίνες αλλά και σε πολλά άλλα επεξεργασμένα προϊόντα. Η βιομηχανία τροφίμων πέρναγε σχεδόν όλα τα έλαια από μια ελαφρά υδρογόνωση πριν το 1985 για να μεγαλώσει τη διάρκεια ζωής τους στο ράφι καθώς ο trans διπλός δεσμός είναι ανθεκτικός. Όμως η μετάθεση των υδρογόνων στο χώρο ίσως έχει σοβαρές συνέπειες στην υγεία. Το 1979, ο “πρύτανης” της βρετανικής καρδιολογίας Τζων ΜακΜίκαελ, έγραψε: «…τα ζωικά λίπη μπορεί να είναι λιγότερο επιβλαβή για τη καρδιά ή τα αγγεία απ’ ότι μερικά φυτικά έλαια που όταν υδρογονώνονται αποτελούν σημαντικό μέρος πολλών μαργαρινών. Η μαζική έκθεση του κοινού σ’ αυτά τα έλαια πρέπει να αποφεύγεται μέχρι να μάθουμε περισσότερα για τα λιπαρά των μαργαρινών» [1].
Όμως οι αρνητικές παρατηρήσεις για τα trans ήταν μεμονωμένες και δεν απασχόλησαν ιδιαίτερα τη διατροφική κοινότητα, ίσως επειδή ήταν ακόρεστα και είχε επικρατήσει η αντίληψη ότι μόνο τα κορεσμένα κάνουν κακό στην καρδιά. Στη δεκαετία του1990 η στάση της διατροφικής κοινότητας απέναντι στις μαργαρίνες και τα trans λιπαρά άρχισε να αλλάζει εξαιτίας μιας ευρωπαϊκής μελέτης.
Το 1990 δύο ολλανδοί ερευνητές, οι Ρόναλντ Μένσινκ και Μάρτιτζ Κατάν, έδωσαν τρεις διαφορετικές δίαιτες σε 34 γυναίκες και 25 άνδρες που ακολούθησαν την κάθε μια τους επί τρεις εβδομάδες. Όταν οι εθελοντές κατανάλωσαν αντί για ελαιόλαδο μια μαργαρίνη με trans λιπαρά, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι η κακή χοληστερόλη, η LDL, ανέβηκε 14 mg/dL και η καλή χοληστερόλη, η HDL, έπεσε 7 mg/dL. Όταν το ελαιόλαδο αντικαταστάθηκε με κορεσμένα λίπη, η LDL ανέβηκε περίπου το ίδιο αλλά η HDL δεν έπεσε. Δηλαδή οι μαργαρίνες ήταν χειρότερες από τα κορεσμένα λίπη διότι ανέβαζαν την LDL και έριχναν την HDL ενώ τα κορεσμένα λίπη ανέβαζαν την LDL χωρίς να ρίχνουν την HDL.
Η μελέτη αναστάτωσε την ιατρική κοινότητα και η αμερικανική βιομηχανία μαργαρίνης ζήτησε από το Υπουργείο Γεωργίας να κάνει μια μελέτη που θα επιβεβαίωνε ή τα απέρριπτε το πείραμα των Ολλανδών. Τα αποτελέσματα αναφέρθηκαν το 1992 και το συμπέρασμα ήταν ότι μια διατροφή που περιείχε 10 ή 20 γρ. trans λιπαρά την ημέρα ανεβάζει την LDL χοληστερόλη όσο τα κορεσμένα λίπη. O βασικός ερευνητής της μελέτης Τζόζεφ Τζουντ είπε: «Μέχρι να μάθουμε περισσότερα, μπορούμε να υποθέσουμε ότι κάθε γραμμάριο trans ανεβάζει τη LDL χοληστερόλη περίπου όσο ένα γραμμάριο κορεσμένου λίπους».[2]
Οι καταναλωτές δεν χρειάζονταν περισσότερα για να γυρίσουν τη πλάτη τους στις μαργαρίνες, άλλωστε δεν τις αγόραζαν για την καλύτερη γεύση τους αλλά επειδή υποτίθεται ότι μείωναν τη χοληστερόλη. Οι μαργαρίνες είχαν κερδίσει τον εμπορικό πόλεμο κατά του βουτύρου με διαφημίσεις που έδειχναν καρδιοπαθείς να κάθονται σε ψηλά βουνά και να λένε τι ωραία που αισθάνονται, αλλά αυτές οι εικόνες φάνταζαν τώρα αστείες.
Σύγχυση επικρατούσε στα φαστφουντάδικα που είχαν υιοθετήσει τα ακόρεστα φυτικά έλαια γιατί υποτίθεται πως έκαναν καλό στην καρδιά. Διαφήμιζαν τα φαγητά τους γράφοντας, “Μαγειρεμένα 100% σε φυτικό λάδι”, όμως οι έρευνες αποκάλυπταν ότι ήταν γεμάτα trans. Ένα γεύμα κοτόπουλου McNuggets μαζί με μια μεγάλη μερίδα τηγανητές πατάτες στα McDonald’s βρέθηκε να έχει 19,2 γρ. trans λιπαρά.
Μέχρι το 1993, υπήρχε μια ντουζίνα καθόλου κολακευτικών μελετών για τα trans αλλά όχι το αποφασιστικό χτύπημα. Θα ερχόταν όμως πολύ γρήγορα. Το 1993, ο επιδημιολόγος Γουώλτερ Γουίλλετ του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ μαζί με το συνεργάτη του Αλμπέρτο Αστσέριο έγραψαν ότι κατά συντηρητικούς υπολογισμούς τους, «…περισσότεροι από 30.000 θάνατοι το χρόνο μπορεί να οφείλονται στην κατανάλωση των μερικώς υδρογονωμένων λιπών».[3]
Η συζήτηση γύρω από τα trans κράτησε δύο χρόνια και όλα έδειχναν ότι οι καταναλωτές δεν μπορούσαν να εμπιστεύονται πια εκείνους που τους είχαν συστήσει τις μαργαρίνες. Ο Γουίλλετ εξήγησε το μούδιασμα των συναδέλφων του λέγοντας: «Υπήρχε μεγάλη αντίδραση από την επιστημονική κοινότητα γιατί αρκετοί είχαν κάνει καριέρα λέγοντας στον κόσμο να τρώει μαργαρίνες αντί για βούτυρο».[4] Τελικά, η μία μελέτη μετά την άλλη έβρισκε τα trans αποκρουστικά και το κλίμα άλλαξε εντελώς. Δεν υπήρχε κανείς που να τα υπερασπίζεται ενώ οι ειδικοί που σφυροκοπούσαν τα κορεσμένα επί δεκαετίες χωρίς να πουν λέξη για τα trans, κατηγορούνταν ως σύμμαχοι της βιομηχανίας μαργαρινών.
Εντωμεταξύ, τέθηκε το θέμα της αναγραφής των trans λιπαρών στις ετικέτες των τροφίμων. «Τα trans λιπαρά, τα χειρότερα αλλά λιγότερο γνωστά μέλη της οικογένειας των λιπών, ενεδρεύουν σε πολλές δημοφιλείς μάρκες τροφίμων χωρίς να γνωστοποιούνται στην ετικέτα»[5], έγραφε το 1998 ένα δημοσίευμα της Wall Street Journal.
Οι ετικέτες διαχώριζαν το λίπος σε κορεσμένο και ακόρεστο διότι αυτές οι κατηγορίες είχαν διαφορετική επίδραση στη χοληστερόλη. Τώρα που είχε ανακαλυφθεί ότι τα trans, όχι μόνο ανέβαζαν την LDL αλλά επιπλέον έριχναν την HDL προκαλώντας μεγαλύτερο κακό από τα κορεσμένα, έπρεπε κι αυτά να αναγράφονται ξεχωριστά. Οι ετικέτες αποτελούν τον οδηγό όσων επιχειρούσαν να ρίξουν τη χοληστερόλη μέσω της διατροφής, αλλά αυτοί που απέφευγαν τα κορεσμένα, έπεφταν άθελά τους πάνω στα trans.
Τελικά το 2006, οι αμερικανικές εταιρείες τροφίμων υποχρεώθηκαν να αναφέρουν τα trans στις ετικέτες όταν περιέχουν μεγαλύτερη ποσότητα από 0,5 γρ. ανά προϊόν. Στην Ευρώπη οι καταναλωτές δεν έχουν ακόμα αυτού του είδους την πληροφορία. Σήμερα, πάντως η βιομηχανία τροφίμων έχει κυκλοφορήσει μαργαρίνες που δεν περιέχουν trans αλλά το κοινό δεν είναι ενημερωμένο και αγοράζει ακόμα τις παλιές μαργαρίνες που είναι γεμάτες trans λιπαρά. Αποφύγετε λοιπόν τα προϊόντα που αναγράφουν στην ετικέτα ότι περιέχουν «μερικώς υδρογονωμένα έλαια» ή «τρανς».
[1]McMichael J. Fats and atheroma: an inquest. Br. Med J 1979;l:173-5.
[2] Wootan M, Liebman B. The great trans wreck. Nutrition Health Letter 1993;20(9):10-12.
[3] Willett WC, Ascherio A. Trans fatty acids: Are the effects only marginal? Am J Public Health 1994; 84:722-4.
[4] Severson K, Warner M. America's oil change: Losing Trans Fats; Fat Substitute, Once Praised, Is Pushed Out of the Kitchen. The New York Times. February 13, 2005.
[5] Balu R. Companies' Use of Trans Fat in Foods Begins to Draw Focus of FDA. Wall Street Journal 8 June, 1998.
Subscribe to:
Posts (Atom)