Όσοι ξεκινούν την καριέρα τους ως στελέχη επιχειρήσεων αναρωτιούνται: Ποιος είναι ο θεμέλιος λίθος της επαγγελματικής επιτυχίας; Η πραγματική απάντηση δεν βρίσκεται στις ανούσιες φλυαρίες των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων, αλλά στη διδασκαλία του Μακιαβέλλι, λένε τώρα ορισμένοι θεωρητικοί του μάνατζμεντ.
Το δέκατο έκτο αιώνα, ο διπλωμάτης Νικολό Μακιαβέλλι, έγραψε το βιβλίο, Ο Ηγεμόνας, δίνοντας πρακτικές συμβουλές για το πώς πρέπει να ενεργεί ο βασιλιάς. Ο συγγραφέας θεωρήθηκε διαβολικός γιατί οι συμβουλές του δεν βασίζονταν σε ηθικές αρχές, όμως αυτά που έγραψε ήταν πάντα της μόδας. Ορίστε λοιπόν τι πρέπει να κάνεις στον κόσμο των μπίζνες για να πετύχεις, σύμφωνα με το μακιαβελικό μάνατζμεντ που αποτελεί την τελευταία λέξη στη διοίκηση των επιχειρήσεων.
Πρώτα απ’ όλα μην εμπιστεύεσαι κανέναν. Όπως είπε ο Μακιαβέλλι, το μόνο που μπορούμε να πούμε για τους ανθρώπους είναι ότι είναι αγνώμονες, φλύαροι, υποκριτές, φυγόπονοι, αρπακτικοί και άπληστοι. Έχε στο νου σου το σοφό ανέκδοτο του βάτραχου και του σκορπιού. Ο σκορπιός λέει στο βάτραχο: “Βάτραχε, πέρασέ με στην απέναντι όχθη του ποταμιού”. “Θέλεις να με τσιμπήσεις σκορπιέ”. “Όχι φίλε μου βάτραχε. Γιατί να σε τσιμπήσω; Αν το κάνω θα πεθάνουμε και δύο. Πέρασέ με σε παρακαλώ και θα σου κάνω όποια χάρη μου ζητήσεις”. Ο βάτραχος βάζει το σκορπιό στην πλάτη του και κολυμπάει στο νερό αλλά στη μέση της διαδρομής αισθάνεται ένα κάψιμο. “Τι έκανες σκορπιέ; Tώρα θα πεθάνουμε και η δύο”. “Το ξέρω βάτραχε αλλά δεν μπορούσα να πάω κόντρα στη φύση μου”. Μη κοιτάς λοιπόν ν’ αποκτήσεις φίλους στη δουλειά γιατί κάποτε θα σε προδώσουν, αν θες να αγαπηθείς αγόρασε ένα σκύλο. Δεν πρέπει να σε νοιάζει αν θα αποκτήσεις εχθρούς, όσο πιο πολλούς έχεις, τόσο μεγαλύτερη η αξία σου, ο Χριστός είχε τους περισσότερους. Αν είσαι καλοκάγαθο αρνάκι, κανείς δε θα σου στρώσει χαλί για να περάσεις στον κόσμο των επιχειρήσεων.
Αφού λοιπόν δεν έχεις κληρονομήσει τη δουλειά από το μπαμπά σου, πρέπει να αναρριχηθείς. Πως θα το κάνεις αυτό; Στην αρχή θα βρεις μια θεσούλα σ’ ένα γρανάζι του συστήματος απ’ όπου θα μπορείς να κουμαντάρεις κάποιους άλλους. Σύντομα θα εκτιμηθείς γι’ αυτό από τους ανωτέρους σου και σου δοθεί μια καλύτερη ευκαιρία να δείξεις τα προσόντα σου. Κάνε μικρές χάρες σε όλους, δωράκια, κεράσματα και να είσαι ευγενικός, αυτό δεν κοστίζει τίποτα. Μη μπαίνεις σε καμιά κλίμα, έχε τα καλά με όλους. Μην ανακατεύεσαι σε διαμάχες του γραφείου αν πρώτα δεν αναρωτηθείς τι έχεις να κερδίσεις. Να σκέφτεσαι και να δρας πάντα με άξονα το συμφέρον σου. Θα έχεις τα μάτια ανοικτά και το στόμα κλειστό, μόνο έτσι θα προκόψεις.
Μη διστάζεις να λες ψέματα για το συμφέρον της επιχείρησης που δουλεύεις. Σκέψου τι θα συμβεί, αν η επιχείρησή σου μολύνει το περιβάλλον κι εσύ πεις την αλήθεια. Κρύβε την αλήθεια γιατί μοιάζει με τον ήλιο, δεν τον κοιτάς ποτέ κατάματα. Μάθε λοιπόν να κουκουλώνεις τα πράγματα και το αφεντικό σου θα στο ανταποδώσει. Να θυμάσαι ότι είσαι υποτελής κι έτσι πρέπει να φέρεσαι στο αφεντικό σου. Δε θα γίνεις βέβαια και σφουγγοκωλάριος. Το αφεντικό σε θέλει ριψοκίνδυνο γιατί μόνο έτσι μπορεί να βασίζεται σε σένα. Βρίζε μερικές φορές μπροστά του και πούλα λίγο νταηλίκι για να σιγουρευτεί ότι έχεις πυγμή. Να ξέρεις όμως ότι τα περισσότερα αφεντικά είναι φιγουρατζήδες νάρκισσοι, κοινώς καραγκιόζηδες, αλλά εσύ ποτέ δεν πρέπει να τους ξεμπροστιάζεις, άσε να το πάθουν αυτό μόνοι τους. Μερικές φορές να κοκορεύεσαι για τις επιτυχίες σου και να πλέκεις το εγκώμιο του εαυτού σου αλλά με έξυπνο τρόπο. Και να πετάς μπηχτές για την ανικανότητα των συναδέλφων που φυσικά είναι υποδεέστεροί σου. Κολάκευε λίγο το αφεντικό σου για την εξουσία που έχει, αυτό λειτουργεί σαν καρκίνος στα ανθρώπινα όντα γιατί τους ενισχύει τη μεγάλη ιδέα που έχουν για τον εαυτό τους. Φυσικά, μπορείς να ξεγελάς το αφεντικό σου αλλά ποτέ μην τον προσβάλλεις. Εννοείται, ότι κάθε φορά που έχεις ραντεβού μαζί του θα είσαι στην ώρα σου γιατί έτσι δείχνεις τον απαιτούμενο σεβασμό. Όταν βέβαια έχεις σύσκεψη με τους κατώτερούς σου να τους αφήνεις πάντα να περιμένουν.
Με τις λοβιτούρες σου πρέπει να είσαι προσεκτικός γιατί ποτέ δεν ξέρεις τι σου ξημερώνει. Είδες τα τελευταία χρόνια τι υπερθέαμα σκανδάλων βγήκε στη φόρα; Η Enron, η Tyco, η WorldCom, η Imclone, η Adelphia, η Arthur Andersen, η Parmalat και μια ντουζίνα χρηματιστηριακές εταιρείες και επενδυτικές τράπεζες εξέθεσαν τα άπλυτά τους σε κοινή θέα. Μερικά στελέχη φυλακίστηκαν γιατί προφανώς δεν ήταν αρκετά ικανά να συγκαλύψουν την απληστία τους. Η απληστία -ελλείψει καλύτερης λέξης- είναι χρήσιμη αλλά δεν πρέπει να σου την προσάψουν. Αν λοιπόν δεν είσαι σίγουρος ότι μπορεί να σβήνεις τα ίχνη των παράνομων ενεργειών σου, καλύτερα να κινείσαι στα όρια του νόμου.
Μεγάλη σημασία έχει η επιλογή των υφισταμένων σου. Να τους επιλέγεις με κριτήριο την αξία τους και την εργατικότητά τους αλλά προ πάντων την υπακοή και την εχεμύθειά τους. Οι άμεσοι συνεργάτες σου πρέπει να είναι μουγγοί, κουφοί και τυφλοί –μεταφορικά μιλάμε βέβαια. Αν σ’ ένα ραντεβού σου, ο υποψήφιος για πρόσληψη έχει ένα κάρο απορίες για το επαγγελματικό του μέλλον και σε ρωτήσει, “τι προοπτικές εξέλιξης υπάρχουν στην εταιρεία” -όπως τον έχουν δασκαλέψει στο πανεπιστήμιο για να δείξει τάχα μου φιλοδοξία- σούταρέ τον αμέσως γιατί δεν θέλεις κοντά σου περίεργα κουτορνίθια. Μη χασομεράς με τους πληκτικούς κουφιοκέφαλους και αν κάποιος αρχίσει να επαναλαμβάνεται, πες το του κατάμουτρα και θέσε τέρμα στην κουβέντα. Δείξε απότομο και στριφνό χαρακτήρα για να διώξεις τους ανεξέλεγκτους. Οι συνεργάτες σου πρέπει να σε σέβονται, και η ανώτατη μορφή σεβασμού είναι ο φόβος. Να μη σου ξεφεύγουν οι λεπτομέρειες, οι άνθρωποι σκοντάφτουν σε λιθάρια όχι σε βουνά.
Να ξέρεις ότι πάντα θα υπάρχει ένας φιλικότατος συνάδελφος που σου πριονίζει την καρέκλα για να χαρεί αυτός το αξίωμά σου. Να μαθαίνεις όλα τα κουτσομπολιά της εταιρείας, ακόμα κι αυτά που εκ πρώτης όψεως σου φαίνονται άχρηστα. Προσέγγισε τις γραμματείς, αυτές ξέρουν οτιδήποτε σκαρώνουν τα μεσαία στελέχη ενώ το τοπ μάνατζμεντ αγνοεί πάντα τι συμβαίνει, ούτε θέλει να μάθει για να μην υποχρεώνεται σε λήψη μέτρων. Πρέπει να είσαι καλά πληροφορημένος γιατί κάποια στιγμή θα σου δώσουν μια νούλα, μια εξασφαλισμένη αποτυχία. Τότε εσύ πρέπει αμέσως να πετάξεις το μπαλάκι σε κάποιον άλλο και αν μπορείς να το επιστρέψεις σ’ αυτόν που σε υποσκάψει. Πρέπει να του γυρίσει μπούμερανγκ για να μη τολμήσει ποτέ να το επαναλάβει. Μάθε ποιοι σε επιβουλεύονται. Ο πιο επικίνδυνος εχθρός δεν είναι ο ορκισμένος γιατί αυτόν τον ξέρεις. Ο πιο επικίνδυνος είναι η νυφίτσα. Για να ελαχιστοποιήσεις τους εχθρούς σου πρέπει να κάνεις τους άλλους να νομίζουν ότι είσαι ως ένα σημείο τρελός. Έτσι θα σε φοβούνται γιατί θα σε θεωρούν απρόβλεπτο. Αν κάποιος άλλος το παίζει τρελός, εσύ ξεπέρασέ τον. Είναι νόμος, όταν δύο τρελοί βρεθούν μαζί, ο ένας λογικεύεται.
Αν αντιληφθείς ότι κάποιος από τους υφισταμένους σου έχει γίνει υπερβολικά ικανός στην δουλειά του, πρέπει να τον διώξεις αμέσως γιατί μπορεί ξαφνικά να σε αντικαταστήσει. Υποσχέσου τον ότι θα τον προωθήσεις αλλά σκάψε το λάκκο του. Στείλε κρυφά υπομνήματα στο τοπ μάνατζμεντ για την ανικανότητα και την τεμπελιά του. Δεν έχει σημασία αν τον προσέλαβες εσύ ο ίδιος. Δεν θίγεται η κρίση σου. Δεν μπορούσες να ξέρεις τη διπροσωπία αυτού του ανθρώπου γιατί είσαι αγνός. Δίνε του με καταιγιστικό τρόπο ταπεινωτικές εντολές, έτσι που να ακούν και οι άλλοι, αυτό σίγουρα θα οδηγήσει ένα περήφανο άτομο σε παραίτηση. Κι αν πάρεις κάποτε μια άστοχη απόφαση -αυτό συμβαίνει σε όλους- ρίξε αμέσως σ’ αυτόν το φταίξιμο και ζήτα απόδοση ευθυνών. Όσο για τις υποσχέσεις, ο συνετός μάνατζερ δεν κρατάει ποτέ το λόγο του αν αυτό πρόκειται να τον βλάψει. Πάντα θα έχεις την ευκαιρία να λες ότι οι συνθήκες κάτω από τις οποίες έδωσες την υπόσχεσή σου άλλαξαν.
Αυτά φιλαράκι είναι λίγα από τη διδασκαλία του Μακιαβέλι για να πας μπροστά. Κι έχουν μεγάλη εφαρμογή στις επιχειρήσεις οι οποίες μοιάζουν με τα φέουδα. Οι επιχειρήσεις έχουν τον ηγεμόνα τους και τους βαρόνους που αλληλοσπαράσσονται, τους πιστούς και τα αποσχιστικά στοιχεία, τους συμμάχους και τους εχθρούς. Ποιος λοιπόν είναι ο ακρογωνιαίος λίθος της επαγγελματικής επιτυχίας; Αν δεν το κατάλαβες ακόμα, είναι να κουμαντάρεις τους άλλους. Φαίνεται πολύ ωμό για τα πανεπιστήμια και καλώς δεν διδάσκεται εκεί γιατί δεν αφορά το μέσο όρο. Αυτά δεν είναι πράγματα που πρέπει να τα ξέρει ο καθένας. Αφορούν μόνο την ελίτ που θέλει ν’ ανέβει ψηλότερα από τους άλλους. Δεν είναι δύσκολο να μάθεις τους άγραφους νόμους των μπίζνες. Κάνε παρέα με τους λύκους και κάποτε θα μάθεις να ουρλιάζεις.
